જ્યારે હું 11 વર્ષનો હતો ત્યારે મને ADHD હોવાનું નિદાન થયું હતું. તે સમયે પણ તે મારા માટે ખૂબ જ અર્થપૂર્ણ હતું, તે શાળામાં મારા “ખરાબ વર્તન” અને મારી શૈક્ષણિક ખામીઓ માટે એક બહાનું હતું. પરંતુ જેમ જેમ હું મોટો થતો ગયો તેમ, મને સમજાયું કે ADHD એ ‘હાયપરએક્ટિવ’ અને ‘બેદરકાર’ હોવા કરતાં વધુ છે. મને તેની આસપાસના કલંકનો પણ અહેસાસ થયો, માત્ર મારા સાથીદારો તરફથી જ નહીં, મારા શિક્ષકો તરફથી પણ. મેં મારું શિક્ષણ અને કૉલેજ પૂરું કર્યા પછી, હજી પણ મારા ઘણા સાથીઓ તરફથી આ કલંકનો સામનો કરું છું. તે અસંવેદનશીલતા હંમેશા ઇરાદાપૂર્વકી સ્થાનથી આવતું નથી. હકીકતમાં, આ ઉંમરે ભાગ્યે જ આવું થાય છે જ્યારે મારા સાથીદારો પણ મોટા અને વધુ સમજદાર હોય છે. તેના બદલે તે ADHD મારી સામાજિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓ, મારા વ્યક્તિત્વ અને વિચારવાની તાલીમને કેવી રીતે અસર કરે છે તેના વિશે જાગૃતિના અભાવથી આવે છે. આ લેખમાં, હું મારા જીવનના વિવિધ પાસાઓ, શાળા, ઘર, સામાજિક વર્તણૂક અને ઉત્પાદકતા, મારા આત્મસન્માન અને સ્વ-મૂલ્ય સુધીના મારા કેટલાક અનુભવો શેર કરવા માંગુ છું અને તે જ સંબંધિત અન્ય વિચારો જે કદાચ જોડાઈ શકે. થોડા વાચકો સાથે કે જેઓ સમાન અનુભવોમાંથી પસાર થયા છે, અને વધુ મહત્ત્વની બાબત એ છે કે નિદાન વિશે લોકોને વધુ જાગૃત કરવાને બદલે તેને માત્ર ‘અતિસક્રિય’ અને ‘બેદરકાર’’ વિશે જણાવું.

ભાગ 1 – ખરાબ વર્ત્યા

ઘરે, સૌથી લાંબા સમય સુધી, મારા માતા-પિતાને ખ્યાલ નહોતો કે હું શા માટે આટલું “ખરાબ વર્તન” કરું છું. હું મૂંઝવણમાં હતો અને મને કોઈ આવેગ નિયંત્રણ નહોતું. બાળકો તરીકે, જ્યારે મારી મોટી બહેન મને ચીડવતીે, જે ઘણી વાર થતું હતું, ત્યારે હું હિંસક બનીને મારપીટ કરતો. આના પરિણામો મને મારા માતાપિતા દ્વારા મારવામાં આવતું. ઘરમાં “નો હિટ” નો કડક નિયમ હતો અને તેના ઉલ્લંઘનની સજા મારા પિતા તરફથી થપ્પડ હતું. જ્યારે હું ગુસ્સે થતૉ, ત્યારે મેં વિચાર્તો નહીં કે જો હું મારી બહેનને ધક્કો મારીશ તો શું થશે, પણ મેં તેને ધક્કો મારીજ નાંખતો. પછી શું? મારા પપ્પા એક જોરથી થપ્પડ મને માંરી દેતાં. મને ખોટું ન સમજો, તેમણે ક્યારેય મને એક-બે થપ્પડ માર્યા કરતાં વધુ કંઈ કર્યું નથી, પરંતુ એક બાળક તરીકે, ઘણી વાર થપ્પડ ખાવવું તે ખૂબ જ આઘાતજનક હતું અને હું શા માટે, અને શું ખોટું કર્યું તે હું જાણું છું, પરંતુ તેમ છતાં તે મારી જાતને અટકાવી શક્યો નહીં. તેમણે મને ‘લાકડી’ વડે મારવું ખરાબ છે તે તો સમઝાવ્યું હતું , પરંતુ ગુસ્સાની લાગણીને કેવી રીતે વ્યક્ત કરવી તે ક્યારેય શીખવવામાં આવ્યું નહીં, અને આ વર્તન મારાં નિયંત્રણની અછત સાથે પરિણાંમ લાવતું કે હું એક ગુસ્સો-ખરાબ વર્તન-થપ્પડ ના ચક્રમાં ફંસાઈ રેહેતો. જ્યારે હું ફટકો મારતો, ત્યારે હું જાણતો હતો કે હું જે કરવા જઈ રહ્યો હતો તે ખોટું હતું, અને જેમ જ મેં મારી બહેનને ધક્કો માર્યો કે પીંછી માર્યો, કે થપ્પડ આવવાના ડરથી હું રડવા લાગતો. કોઈક રીતે, જો કે મેં ક્રિયા અને પ્રત્યાઘાત વચ્ચેના સંબંધને સમજ્યો હતો, તેમ છતાં હું કંઈક કરું તે પહેલાં હું ક્યારેય વિરામ લઈ શક્યો ન હતો. જો મારા મગજમાં કંઈક આવ્યું, તો મેં વિચાર્યા વિના કર્યું અથવા કહ્યું. આનો અર્થ સામાન્ય રીતે પુખ્ત વયના લોકો સાથે, ઘરે અને શાળા બંનેમાં “ખરાબ વર્તન” થાય છે. અને મારા માતા-પિતા માટે કે જેઓ સમજી શક્યા ન હતા કે હું શા માટે “આવો” હતો, તેમના વર્તન પ્રત્યેનો તેમનો પ્રતિભાવ જે તેઓ સમજી શકતા નથી તે એક થપ્પડ હતો.

એક સમયે, મારા આ સતત વર્તનને કારણે મારા માતા-પિતા મને બાળ મનોચિકિત્સક પાસે લઈ ગયા. તેઓ સમજી શક્યા નથી કે આ બાળક, જે કહેવામાં આવી રહ્યું છે તે સ્પષ્ટપણે સમજે છે, તેને વર્તન કરવામાં કેમ મુશ્કેલ સમય છે. તે ત્યારે છે જ્યારે વસ્તુઓ ખરેખર બદલાઈ ગઈ હતી. મનોચિકિત્સકે સૂચવ્યું કે મારા માતા-પિતાએ મને ADHD માટે પરીક્ષણ કરાવ્યું અને ખાતરી કરો કે તે સત્ય હતું. તેઓએ ADHD અને વાલીપણા પર પુસ્તકો વાંચ્યા, તેઓએ સંખ્યાબંધ મનોચિકિત્સકો અને વ્યાવસાયિકોની મુલાકાત લીધી, અને ખરેખર તેમના માટે નવી હતી તે રીતે મને ઉછેરવા માટે તેમના શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કર્યા. તે પછી તેમની વાલીપણાની શૈલી બદલવાનો તમામ શ્રેય મારા માતાપિતાને, મને ખાતરી છે કે તે સરળ ન હતું. છેવટે, પિતૃત્વના તેમના વિચારોનો પ્રાથમિક સ્ત્રોત તેમના માતાપિતા પાસેથી આવ્યો હતો જ્યારે તેઓ બાળકો હતા અને મને ખાતરી છે કે દરેક પેઢીની જેમ જ, તેઓએ વાલીપણાની શૈલીઓ કે જે તેઓને યોગ્ય માનતા હતા અને જે તેઓ જૂના કે ખોટા માનતા હતા તેને કાઢી નાખ્યા હતા. તે કોઈ ફૂલપ્રૂફ સિસ્ટમ નથી, તે સમાજ સાથે વિકસિત થાય છે. શું તેઓને તે સંપૂર્ણપણે યોગ્ય લાગ્યું? અલબત્ત નહીં! પરંતુ થપ્પડ બંધ થઈ ગયું અને તેઓએ ખરેખર બદલવાનો પ્રયાસ કર્યો. તે સાચી દિશામાં એક પગલું હતું.

ટૂંક સમયમાં જે મોટા ફેરફારો થયા તે એડીએચડી દવાઓની રજૂઆત હતી. આ મારી એકાગ્રતાના અભાવ અને સારી રીતે સ્કોર કરવામાં અસમર્થતા દ્વારા વધુ પ્રેરિત હતું, તે “મને શાંત કરવા” કરતાં. આ ઝેરી શિક્ષણ પ્રણાલીમાં ઘણા બધા માતા-પિતાની જેમ, તેઓ પણ એવું માનતા હતા કે આજની દુનિયામાં મને સારું કરવા માટે સારો સ્કોર કરવાની જરૂર છે, પછી ભલે તે (વાસ્તવમાં) સાતમા ધોરણની અસંગત સેમેસ્ટર પરીક્ષા હોય. ઓહ મને આ દવા કેવી રીતે નફરત હતી! તે મને હતાશ અને બેચેન બનાવી દેતી અને ઘણી વાર મારી ભૂખ પણ ગુમાવી દેતી. હું મારી જાતને અનુભવતો નથી. જેમ જેમ હું મોટો થતો ગયો તેમ તેમ, મેં (મારી માતાના અસંતોષ અને ચિંતાને લીધે) સ્વેચ્છાએ દવા લેવાનું પસંદ કર્યું. આનો અર્થ શાળા તરફથી વધુ ફરિયાદો, અને મારા શિક્ષણશાસ્ત્રમાં ખરાબ પ્રદર્શનનો હતો, પરંતુ મને હજુ પણ લાગે છે કે હું તેના વિના વધુ સારું છું .

ભાગ 2 – શાળા: LD કિડ્સ

શાળામાં પાછા, જો કે હું કોઈ પણ રીતે bla(h)ck sheep ન હતો, શાળામાં ADHD ધરાવતા અન્ય સહપાઠીઓ પણ હતા, અને અમને બધાને શીખવાની અક્ષમતા ધરાવતા બાળકો તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવતું ((કોઈપણ નિદાનની વિશાળ શ્રેણી જે વિદ્યાર્થીના શૈક્ષણિક પ્રદર્શનને અસર કરે છે, એટલે કે – ADHD, ડિસ્લેક્સિયા, ડિસકેલ્ક્યુલિયા, ડિસગ્રાફિયા). પરીક્ષાઓ દરમિયાન, અમને એક અલગ વર્ગખંડમાં મૂકવામાં આવ્યા હતા જ્યાં અમને વધારાનો સમય અને અન્ય છૂટ આપવામાં આવી હતી (જેમ કે જોડણીની ભૂલો અને ગણિત માટે કેલ્ક્યુલેટરનો ઉપયોગ કરવાની છૂટ). ફેસ વેલ્યુ પર, આ અર્થપૂર્ણ લાગતું હતું – જો સમાન છૂટ ધરાવતા તમામ લોકો એકસાથે બેઠા હોય તો પરીક્ષાઓનું સંકલન કરવું સરળ છે. ઊંડા સ્તરે, આ જે કર્યું તે છતાં વિદ્યાર્થીઓ અને શિક્ષકો બંને વચ્ચે દુશ્મનાવટ ઊભી થઈ. અમને “વધારાના સમય” વિદ્યાર્થીઓ અથવા ફક્ત “LD” તરીકે લેબલ કરવામાં આવ્તું. LD બાળકો આથી શિક્ષકોની નજરમાં “ખરાબ રીતે વર્તતા” બાળકોના ડિફોલ્ટ સભ્ય હતા, જેમાંથી મોટા ભાગના અમને ધિક્કારતા, અથવા ઓછામાં ઓછા સમઝતા. જોકે હું મારા સાથીદારોને દોષ આપતો નથી, અમે બાળકો હતા અને વધુ સારી રીતે જાણતા ન હતા.

હું મારી જાતને LD તરીકે ઓળખવા લાગ્યો. મારી પાસે સ્પેક્ટ્રમ અથવા અન્ય સ્તરે નિદાનનું આખું પેકેજ હતું, અને આનાથી મને વિશ્વાસ થયો કે હું મારા શિક્ષણશાસ્ત્રમાં સારું પ્રદર્શન કરી શકીશ નહીં. મોટાભાગના શિક્ષકો ચોક્કસપણે તે માનતા હતા અને હું તેમને ખોટા સાબિત કરવા માટે મક્કમ હતો. અને જ્યારે મેં કર્યું ત્યારે પણ, સખત મહેનત કર્યા પછી અને જરૂરી કરતાં વધુ તણાવમાંથી પસાર થયા પછી, જ્યારે મેં સારું કર્યું, ત્યારે તે હંમેશા મારી મહેનતને બદલે મારી છૂટને આભારી માણતાં. મને આ એક વખત યાદ છે જ્યારે મેં મારી ગણિતની પરીક્ષામાં ખરેખર સારું પ્રદર્શન કર્યું હતું, ત્યારે મને એક વિદ્યાર્થી, જે વર્ગમાં ટોપર્સ તરીકે જાણીતો હતો, કહ્યું હતું કે “વધારાના સમય વિના અથવા કેલ્ક્યુલેટર વિના પરીક્ષા આપો બતાવ.” શિક્ષકો પણ કહેતાં કે “વધારાના સમય અને છૂટ સાથે પણ તમે સારો સ્કોર કરી શક્યા નથી?” હું ફક્ત જીતી શક્તો નહીં. જો મેં સારું ન કર્યું હોય, તો હું એક સામાન્ય LD વિદ્યાર્થી હતો, અને જો મેં સારું કર્યું, તો તે મારી છૂટને લિધે હતું.

મને યાદ છે કે મેં તે સમયે મારા ચિકિત્સક સાથે વાત કરી હતી, હું મારી જાત સાથે સંમત છું કે મેં ફક્ત આ છૂટછાટોને લીધે સારું કર્યું. મારા ચિકિત્સકે આ છૂટછાટોને એક સામ્યતા સાથે સમજાવી જે મને હજુ પણ યાદ છે. “તેમણી વાતૉ ને સાંભળ નહિ, આ કન્સેશન્સને જે છે, તારા કિસ્સામાં કેલ્ક્યુલેટર, એક ચશ્માની જોડી તરીકે જ છે. દરેક વ્યક્તિ પાસે 20/20 દ્રષ્ટિ હોતી નથી, અને જેમની નથી હોતી તેઓ રમતના મેદાનને સમાન કરવા માટે ચશ્મા પહેરે છે. તે જ રીતે આ છુટ નેં જુઓ. આ છૂટછાટોનો અર્થ એ છે કે અન્ય વિદ્યાર્થીઓ સાથે રમતના ક્ષેત્રને સમાન બનાવવું. જે રીતે ચશ્મા ક્રૉચ છે અથવા ક્રૉચ એ ક્રૉચ છે તે જ રીતે તે એક ક્રૉચ છે. તમે ચોક્કસ વિદ્યાર્થીના સારા પ્રદર્શનનો શ્રેય તેના જાડા લેન્સને નહીં આપો, શું તમે? કંઈક જે સહજ છે અને ચોક્કસપણે તેમની પરીક્ષા આપવાની ક્ષમતામાં મદદ કરે છે.”

આ મને સમજાયું અને શાળામાં જ્યારે મને આવી જ રીતે બોલાવવામાં આવ્યો ત્યારે મેં થોડીવાર સમજાવવાનો પ્રયાસ પણ કર્યો, પરંતુ કોઈ ફાયદો થયો નહીં, તેના બદલે આ સામ્યતા દોરવા બદલ મારી વધુ મજાક ઉડાવવામાં આવી. તેમણે મને નુકસાન પહોંચાડ્યું, અને મારી આત્મ-શંકા દૂર કરવા અને મારી જાતમાં વિશ્વાસ કરવાને બદલે, મેં તેની સાથે જીવવાનું શીક્યું: કંઈક જેની મને ખાતરી છે કે હું આજે કોણ છું તેના પર અસર થઈ છે. મને ખાતરી છે કે મારી ખામીઓ માટે મારી સતત ટીકા કરવા અને હંમેશા મારી સિદ્ધિઓને બાહ્ય પરિબળોને આભારી હોવાના અન્ય કારણો પણ છે, પરંતુ મને ખાતરી છે કે આ અનુભવોએ તેમાં મોટી ભૂમિકા ભજવી છે.

ભાગ 3 – સામાજિક કૌશલ્યો અને સ્વ છબી: ADHD જીવનનું એક અજું ભાગ

મારી સામાજિક કૌશલ્યો મારા માટે હંમેશા અવરોધ બની છે, આજે હવે હું શાળામાં હતો તેના કરતાં પુખ્ત વયે વધુ. સામાજિક અને ભાવનાત્મક સંકેતોને માપવામાં અથવા સામાજિક રીતે સ્વીકાર્ય રીતે વર્તવાની મારી અસમર્થતાએ અન્ય લોકો સાથેની મારી ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓ અને તેઓ મને કેવી રીતે જુએ છે અને પરિણામે મારી સ્વ-છબીને અસર કરે છે. વિડંબના એ છે કે જ્યારે હું નાનો હતો ત્યારે મને આ ક્યારેય ખબર નહોતી અને તેથી તે મને ક્યારેય પરેશાન કરતું નહીં. પરંતુ હવે જ્યારે હું મોટો થઈ ગયો છું અને જાણું છું કે હું કેટલીકવાર કેવી રીતે જાતને પ્રદરશુ છું, તે મારા આત્મવિશ્વાસને હચમચાવી નાખે છે, જેણે વસ્તુઓને નોંધપાત્ર રીતે વધુ મુશ્કેલ બનાવી છે. હવે હું નવા લોકો સાથેની મારી ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓનું સતત અનુમાન લગાવી રહ્યો છું જે ચોક્કસપણે મારી અસુરક્ષાને વધારે નુકસાન આપે છે.

ADHD સ્પેક્ટ્રમ પર મારી અને અન્યો સામેની સૌથી સામાન્ય ફરિયાદોમાંની એક એ છે કે અમે લોકોને અટકાવીએ છીએ. અને હું તેની સાથે દલીલ કરી શકતો નથી, તે સાચું છે. આ અસભ્યતા અથવા રસના અભાવના સ્થાનેથી આવતું નથી જે અન્ય લોકો દ્વારા માનવામાં આવે છે પરંતુ તેનાથી વિપરીત, આવેગ નિયંત્રણના અભાવ સાથે રસ અને સંબંધિતતાનું સ્થાનથી આવે છે. આ ત્યારે થાય છે જ્યારે વાતચીત વિશે કંઈક મારી સાથે પડઘો પાડે છે, અથવા મને વ્યક્તિગત અનુભવની યાદ અપાવે છે. હું મારા અનુભવને શેર કરવા માટે ખૂબ જ ઉત્સાહિત થઇ જાઉં છું, પછી ભલે તે વ્યક્તિએ વાત પૂરી કરી હોય કે નહીં. સતત વિક્ષેપ પાડતી વ્યક્તિ સાથે કોણ મિત્ર બનવા માંગે છે? કોઈ નહી. લોકોં માંટે તે અસંસ્કારી છે.

આ વાત મને સૂચવવામાં આવી ત્યારથી, મેં તેને બદલવાનો પ્રયાસ કર્યો છે અને જ્યારે પણ મનમાં કંઈક આવે ત્યારે વાત કરવાની અને શેર કરવાની મારી પ્રેરણાને નિયંત્રિત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે, પરંતુ તે સરળ નથી. ઘણી વખત એવું બન્યું છે કે જ્યારે હું કંઈક શેર કરવા માટે ઉત્સુક છું તે ધ્યાનમાં આવે છે અને હું મારી જાતને કહું છું કે બીજી વ્યક્તિ વાત પૂરી કરે તેની રાહ જુઓ. આ બેમાંથી એક બાબત તરફ દોરી જાય છે – કાં તો બીજી વ્યક્તિ બોલે ત્યાં સુધીમાં હું શું કહેવા માંગતો હતો તે હું સંપૂર્ણપણે ભૂલી જાઉં છું, અથવા હું શું કહેવા માંગુ છું તે યાદ રાખવા અને મારી જાતને તૈયાર કરવા પર એટલું ધ્યાન કેન્દ્રિત કરું છું કે હું સંપૂર્ણપણે ધ્યાન ગુમાંવી દઉં છું. ઘણી વાર જ્યારે હું આવી પરિસ્થિતિમાં હોઉં છું, જ્યારે હું મારા સ્તરમાં વિક્ષેપ ન આવે તે માટે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરું છું, ત્યારે હું મારી જાતને એક નિશાન છોડવા માટે પૂરતો સખત ચપટી કરું છું જેથી હું નિશાનને જોઈ શકું અને યાદ રાખી શકું કે હું શું કહેવા માંગતો હતો. તે નિશાન મને એક દેખીતું સંદેશ આપે છે કે મારે કોઈક વાત બોલવી છૅ.

હું જે વિચારું છું તે વ્યક્ત કરવામાં મારી અસમર્થતાને કારણે વારંવાર હું મારી જાતને મૂર્ખ બનાવું છું. એવું લાગે છે કે તે હંમેશા કાં તો મારું મગજ મારા મોં કરતાં વધુ ઝડપથી દોડે છે, અથવા મારું મોં મારા મગજ કરતાં વધુ ઝડપથી દોડે છે. બંને માત્ર સાથે મળીને કામ કરવાનો ઇનકાર કરે છે. આના પરિણામે હું જે વિચારું છું તેનાથી હું જે કહું છું તે ફિલ્ટર કરવામાં અસમર્થતામાં પરિણમે છે, જે ઘણી વખત સમસ્યારૂપ બની શકે છે. તે મને કોઈ મુદ્દો બનાવતી વખતે હચમચી જવા તરફ દોરી જાય છે અથવા મારા મગજમાં સંપૂર્ણ અર્થમાં હોય તેવા વિચારોને અસરકારક રીતે શબ્દોમાં લાવવામાં અસમર્થ થાય છૅ . મારા માથામાંનો અવાજ અસરકારક રીતે વાતચીત કરવામાં અસમર્થ હોવા બદલ મને સજા કરે છે.

જ્યારે ભાવનાત્મક સંકેતોને માપવાની વાત આવે છે, ત્યારે હું એક વાઇલ્ડકાર્ડ છું. કેટલીકવાર હું સમજી શકું છું કે કોઈ વ્યક્તિ નબળાઈ અનુભવી રહી છે અને સહાનુભૂતિ રાખવા માટે મારા શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરીશ. અન્ય સમયે હું મારી આસપાસના લોકોની લાગણીઓ પ્રત્યે એટલો બેધ્યાન રહીશ, ભલે તે તેમના કપાળ પર બોલ્ડ અક્ષરે લખાયેલ હોય, કે હું જે કરી રહ્યો હતો અથવા કહેતો હતો તે ચાલુ રાખીશ અને પરિણામે તદ્દન અસંવેદનશીલ બનીશ. મને લાગે છે કે આ ક્યાંથી ઉદ્ભવ્યું છે, તે એ છે કે આ ક્ષણે હું મારા મગજને ઉત્તેજિત કરતા હજાર વિચારોમાં એટલો વ્યસ્ત રહું છું કે હું સૌથી સ્પષ્ટ બાહ્ય સંકેતોની અવગણના કરું છું. એવું નથી કે હું ભાવનાત્મક ટેકો નથી આપી રહ્યો કારણ કે હું કોઈ બીજાની લાગણીઓને બરતરફ કરી રહ્યો છું અથવા ઉદ્દેશ્યના અભાવને કારણે, પરંતુ કારણ કે હું પ્રથમ સ્થાને ભાવનાત્મક સંકેતોને ધ્યાનમાં લેવામાં નિષ્ફળ થાઉં છું.

એમ કહીને, જ્યારે હું તેને યોગ્ય રીતે સમજું છું, ત્યારે હું વ્યક્તિની ભાવનાત્મક જરૂરિયાતોને સંબોધવા માટે મારા શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરું છું. પરંતુ તે મારી પોતાની ભાવનાત્મક જરૂરિયાતોને લાગુ પડતું નથી. જ્યારે હું ભાવનાત્મક તકલીફ અનુભવું છું, ત્યારે હું ઘણી વાર મારી જાતને ગેસલાઇટ કરું છું અથવા ‘tough love ‘નો આશરો લઉં છું. કોઈપણ રીતે અથવા અન્ય હું હંમેશા મારી જાતને ખાતરી આપું છું કે તે મારી ભૂલ છે. જો હું કોઈ બાબતથી નારાજ હોઉં, તો તે લાગણી અનુભવવા બદલ હું મારી જાતને ઠપકો આપું છું, જ્યારે તેઓ એવું અનુભવે છે ત્યારે હું અન્ય લોકો સાથે કરવાનું વિચારી પણ શકતો નથી.

આ લેખ માટેના મારા સંશોધન દરમિયાન જ મને સહાનુભૂતિની પ્રેક્ટિસ કરવાની આ ક્ષમતાનો અહેસાસ થયો હતો (જોકે તે અવરોધાય છે), પરંતુ સ્વ-સહાનુભૂતિનો અભ્યાસ કરવામાં ભારે મુશ્કેલી એડીએચડી બાળકોને તેમની આસપાસના વાતાવરણમાં મોટા થતાં જ વારંવાર મળતા નકારાત્મક પ્રતિભાવોથી ઉદ્ભવે છે. ADHD સ્પેક્ટ્રમ પરનું બાળક શૈક્ષણિક અને વર્તણૂકીય અપેક્ષાઓ સુધી પહોંચવામાં તેમની વારંવારની અસમર્થતા માટે સાથીદારો અને પુખ્ત વયના લોકો તરફથી નોંધપાત્ર રીતે વધુ ટીકા મેળવે છે. આના પરિણામે બાળક ક્યારેય પૂરતું સારું અનુભવતું નથી. આ પ્રભાવશાળી વર્ષો દરમિયાન, ક્યારેય પર્યાપ્ત સારા ન હોવાની આ લાગણી એટલી પુનરાવર્તિત છે કે તે પોતાના વિશેની મુખ્ય માન્યતા બની જાય છે. જ્યારે મેં આ વાંચ્યું, ત્યારે તે મારા માટે ખૂબ જ અર્થપૂર્ણ બન્યું. મારી આંખોમાં આંસુ ભરાઈને મને સમજાયું કે મારા બાળપણના ઝેરી (કે બદલે અજ્ઞાન?) વાતાવરણને લીધે આજે હું જે છું તેમાં કેટલી હદે પરિણમ્યું છે. પુખ્ત વયના તરીકે, ભલે હું આ વિચાર પ્રક્રિયાનું કારણ જાણું છું, અને તેમ છતાં હું નિયમિતપણે ઉપચાર માટે જઉં છું અને આ અંગે ચર્ચા કરું છું, તેમ છતાં, હું પૂરતો સારો નથી એવું માનવું મને અત્યંત અઘરું લાગે છે. જ્યારે હું મારી જાતને કહેવાનો પ્રયત્ન કરું છું કે હું પૂરતો સારો છું, ત્યારે તે ખૂબ અકુદરતી અને ખોટું લાગે છે અને હું તેના પર વિશ્વાસ કરી શકતો નથી.

મારા રચનાત્મક વર્ષો દરમિયાન આ સતત ટીકા પોતાને પ્રગટ કરવાની બીજી રીત હતી અસ્વીકાર સંવેદનશીલ ડિસફોરિયા (આશ્ચર્ય, આશ્ચર્ય – અન્ય ADHD મુખ્ય). દરેક વ્યક્તિ અસ્વીકાર માટે વિરોધી છે. પરંતુ કારણ કે મારી મૂળ માન્યતા એ છે કે હું પૂરતો સારો નથી, અને આત્મ-અમૂલ્યતા આંતરિક છે, હું હંમેશાં અન્ય લોકો દ્વારા નકારવામાં આવે છે તેવું અનુભવું છું, અને મોટાભાગે તે સાચું પણ નથી. મારી અસલામતી મને ખાતરી આપે છે કે જ્યારે વાસ્તવમાં આવી કોઈ ઘટના બની નથી ત્યારે મને નકારવામાં આવ્યો છે. અને હું આ અસ્વીકાર સાથે તંદુરસ્ત રીતે વ્યવહાર કરીશ નહીં. તે મને ડૂબી જાય છે અને ઘણી વાર મને નિરાશાના ખાડામાં અને બીજા હતાશાના તબક્કામાં ફેંકી દે છે. અને અસ્વીકારનો આ ડર મને ઘણા બધા પ્રયત્નો કરતા અટકાવે છે, પછી તે સામાજિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયા હોય કે નવું કૌશલ્ય અપનાવવું અથવા કોઈ વિચાર અથવા કાર્યનો ભાગ રજૂ કરવો હોય.

એક બાબત વિશે મને ખાતરી છે કે ADHD જે રીતે બાળકોમાં પોતાને પ્રગટ કરે છે તે અંગે જાગૃતિનો અભાવ, મારા સ્વ-અવમૂલ્યન સ્વભાવના મૂળ કારણોમાંનું એક છે. જો મને વારંવાર સુધારવામાં આવે તો પણ, ટીકાને બદલે સહાનુભૂતિ સાથે, કદાચ સ્વ-સહાનુભૂતિનો અભ્યાસ કરવો મારા માટે એટલું મુશ્કેલ ન હોત.

ભાગ 4 – ઉત્પાદકતા અને સ્વ-છબી: Nope. માંરે કરવું જ નથી.

મારી પાસે બે ડિફોલ્ટ સેટિંગ્સ છે. જ્યારે હું કામ કરું છું અથવા કંઈક ઉત્પાદક કરી રહ્યો છું, ત્યારે મારું મગજ મને ખૂબ કામ કરવાનું બંધ કરવાનું કહે છે અને મારા વાળ નીચે આવવા દે છે, નહીં તો હું બળી જાઉં અથવા હતાશ થઈ જાઉં. જ્યારે હું આરામ કરું છું, ત્યારે મારું મગજ મને આનંદ માણવા દેતું નથી. મારા માથાના પાછળના ભાગમાં હું ફક્ત એટલું જ સાંભળી શકું છું કે “તમે ઉત્પાદક ન બનીને તમારો સમય બગાડો છો. તમે અત્યારે તમારી પટકથા લખી રહ્યા હશો, પણ તેના બદલે તમે તમારું આખું જીવન બરબાદ કરી નાખશો.” હું અવારનવાર બંને વચ્ચે ફસાઈ જાઉં છું. હું કાં તો ઉત્પાદક બનવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છું પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં અસમર્થ છું, અથવા આરામ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છું, પરંતુ નથી કરી શકતો કારણ કે જ્યારે હું ઉત્પાદક બની શકું ત્યારે હું આરામ કરવાની હિંમત કેવી રીતે કરું?

અંતમાં દિવસો ગાળવા ન તો ફળદાયી હોય છે કે ન તો હળવા હોય છે, તે થકવી નાખે છે. એવા દિવસો છે કે હું આખો દિવસ કંઈ કરતો નથી, પરંતુ તેમ છતાં થાકી ગયો છું અને ભરાઈ ગયો છું. મેં ઘણા દિવસોથી કંઈ ઉત્પાદક કાર્ય કર્યું નથી તેમ છતાં હું ‘burnout’ ની લાગણી માટે મારી જાત પર શરમ અનુભવતો હતો. મેં અગાઉના લેખ અને આ લેખ લખવા વચ્ચે લગભગ એક અઠવાડિયું વિતાવ્યું, અને તે પછી પણ, હું મારી જાતને તે કરી શક્યો નહીં. મેં તાજેતરમાં શોધ્યું છે કે આ એટલા માટે છે કારણ કે હું “chill” હોવા છતાં, તે ખરેખર આરામ કરતું નથી જ્યારે હું ફક્ત એટલું જ વિચારી શકું છું કે હું કેવી રીતે ઉત્પાદક નથી. તે કંટાળાજનક છે.

ADHD લાવે છે તે સૌથી મોટી અવરોધોમાંની એક એક્ઝિક્યુટિવ ડિસફંક્શન છે, જે ધ્યેય-લક્ષી કાર્યો અને વર્તન કરવામાં જ્ઞાનાત્મક અને માનસિક વિકલાંગતાનો ઉલ્લેખ કરે છે. તે આયોજન, ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા, સૂચનાઓ યાદ રાખવા, સમય વ્યવસ્થાપન, બહુવિધ કાર્યોને જગલિંગ અને આવી અન્ય બાબતો જેવી પ્રવૃત્તિઓને અવરોધે છે. ED ધરાવતા લોકો સમયપત્રક સેટ કરવા અને તેને વળગી રહેવા, પોતાને અને તેમની આસપાસના વાતાવરણને ગોઠવવા માટે સંઘર્ષ કરે છે. તેઓને લાંબા ગાળાના ધ્યેયો હાંસલ કરવા માટે ક્રિયાઓ ગોઠવવા અને કરવા મુશ્કેલ લાગે છે.

સંઘર્ષના પરિણામે મૂળભૂત ધ્યેય-લક્ષી કાર્યો અને વર્તણૂકો કરવા માટે લે છે, સૌથી સરળ કાર્યો પણ પર્વત પર ચઢવા સમાન છે. આનો અર્થ એ નથી કે મારી પાસે કોઈ ધ્યેય નથી અથવા મને ખબર નથી કે મારે તેને પ્રાપ્ત કરવા માટે શું કરવું જોઈએ. તેનો અર્થ એ છે કે, મારા ધ્યેયની નજીક જવા માટે મારે શું કરવાની જરૂર છે તે હું જાણતો હોવા છતાં, મારું મગજ ફક્ત એવું જ કહે છે કે “Nope. માંરે કરવું જ નથી.” મારા મગજને વાસ્તવમાં કંઈક કરવા માટે મનાવવા માટે જ્યારે તે ઇચ્છતો ન હોય, ત્યારે તે ગંભીર માનસિક થાકમાં પરિણમે છે જે ફરીથી, ઝડપી બર્નઆઉટ તરફ દોરી જાય છે.

ED એ મારા જેવા બિનવ્યાવસાયિક માટે સચોટ રીતે સમજાવવું મુશ્કેલ બાબત છે, પરંતુ હું મારા શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરીશ. લેખોના આ સમૂહને લખવાના મારા કાર્યનું ઉદાહરણ લો. આ હું ખરેખર કરવા માંગતો હતો. મારા અનુભવો અન્ય લોકો સાથે શેર કરવા સક્ષમ હોવાનો મારા માટે ઘણો અર્થ છે. એવું કહીને, મને વાસ્તવમાં શરૂઆત કરવામાં હંમેશ માટે લાગી ગયા, હકીકતમાં દિવસો. એવી ઘણી વાર હતી કે હું ફક્ત નિષ્ક્રિય બેઠો હોત, મારી જાતને કહેતો હતો “ઠીક છે, ચાલો આ કરીએ! ચાલો આ લેખ લખીએ અને કંઈક કરીએ.” મેં ફક્ત શરૂ કરવા માટે કલાકો પસાર કર્યા, પરંતુ અસમર્થ. આખરે જ્યારે મેં આખરે કર્યું, ત્યારે હું માનસિક રીતે ડ્રેઇન થઈ ગયો હતો ત્યારે હું માત્ર થોડા વાક્યો જ લખ્યા હતા.

આ ખ્યાલ સમજવો મુશ્કેલ લાગે છે. “તમારો મતલબ શું છે કે તમે ઇચ્છો છો પણ તમારું મગજ નથી કરતું?” હું સમજું છું કે મોટાભાગના લોકો માટે તે કેવી રીતે કોઈ અર્થમાં નથી, પરંતુ મારી પાસે ખરેખર તેને સમજાવવાની કોઈ સારી રીત નથી. હું ખરેખર એક કાર્ય શરૂ કરવાના વિચારથી એટલો અભિભૂત થઈ ગયો છું કે મારું મગજ તેની સંરક્ષણ પદ્ધતિમાં પ્રવેશ કરે છે; “ઠીક છે, હું જાણું છું કે તમે ખરેખર કરવા માંગો છો, પરંતુ ચાલો તે ન કરીએ. તે શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ લાગે છે.” બહુમતી માટે, આ આળસુ હોવાના બીજા બહાના જેવું લાગે છે, પરંતુ હું તમને ખાતરી આપું છું કે એવું નથી. તે શું છે, કંઈક કરવાની ઇચ્છા અને તે કરવા માટે જરૂરી ક્રિયા કરવા વચ્ચેનો સંપૂર્ણ માનસિક અવરોધ છે.

શાળાના સમયથી, મને કહેવામાં આવ્યું કે હું આળસુ છું અને મેં આમાં વિશ્વાસ કરવાનું શરૂ કર્યું. અને તેમ છતાં હું આળસુ બનવા માંગતો ન હતો, મેં ગમે તેટલો પ્રયત્ન કર્યો, હું મારા માર્ગો બદલી શકતો નથી. તેના પરિણામે હું મારી જાતને નફરત કરવા લાગ્યો જેણે ફક્ત વસ્તુઓને વધુ મુશ્કેલ બનાવી. હું ઉત્પાદક ન હોવા માટે મારી જાતને નીચે મૂકી દઈશ, જે મને વધુ ડૂબી જશે અને ઉત્પાદક ન હોવાના દુષ્ટ ચક્રમાં આગળ ધકેલશે અને તેથી મારી જાતને નફરત કરશે.

મને વારંવાર કહેવામાં આવ્યું છે કે કોઈ કાર્યને વધુ પ્રાપ્ત કરી શકાય તેવું લાગે તે માટે તેને શ્રેણીબદ્ધ પગલાંઓમાં વિભાજીત કરો. મેં તેનો પ્રયાસ કર્યો છે અને તે સમયે કામ કરે છે, પરંતુ ઘણી વાર તે થતું નથી. હું ગમે તેટલો સખત પ્રયાસ કરું છું, તે એક કાર્ય ખરેખર કરતાં વધુ મુશ્કેલ લાગે છે. મને ખબર નથી કે ક્યાંથી શરૂઆત કરવી અને અભિભૂત થઈ જવું જેના કારણે હું તેને પાછળથી દબાણ કરું છું અને પછી જ્યારે તે “પછીથી” આવે ત્યારે શરમ અનુભવું છું.

એવી ઘણી વાર હોય છે જ્યારે કંઈક મારી રુચિને ઉત્તેજિત કરે છે, મને લાગે છે કે મને પ્રેરણા અને એકાગ્રતાનો અનંત પુરવઠો છે. તેને હાઇપરફોકસ કહેવામાં આવે છે. હું વળગાડના બિંદુ સુધી પહોંચવા માટે, કંઈક કરવામાં કલાકો પસાર કરીશ. હાયપરફોકસની સમસ્યા એ છે કે મને rabbit hole માંથી ક્યારે અથવા શું નીચે ખેંચશે તેના પર મારું કોઈ નિયંત્રણ નથી. દાખલા તરીકે, હું આ લેખ માટે થોડું સંશોધન કરી રહ્યો હતો અને પછીની વસ્તુ જે મને ખબર હતી, હું છેલ્લા થોડા કલાકોથી જૂની દુનિયા અને નવી દુનિયાના ગીધ વચ્ચેના તફાવત વિશે વાંચી રહ્યો હતો. હું ADHD થી ગીધમાં કેવી રીતે ગયો? મને ખબર નથી.

એવા સમયે હોય છે જ્યારે હું કંઈક “ઉપયોગી” પર હાઇપરફોકસ કરું છું. હું મારા શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરીશ અને મારું સર્વસ્વ આપીશ. કેટલીકવાર હું જે કરી રહ્યો છું તે ચાલુ રાખવા માટે હું આખી રાત જાગી પણ રહીશ અથવા ભોજન છોડી દઈશ કારણ કે હું જાણું છું કે જો હું રોકું છું, તો હું પ્રેરણાના આગલા અચાનક વિસ્ફોટ સુધી તે ફરીથી કરી શકીશ નહીં, અને કોણ જાણે છે. તે ક્યારે આવશે? ઘણી વાર, મારામાં સ્વ-અવમૂલ્યનનો ભાગ આવે છે અને મને લાગે છે કે હું જે કરી રહ્યો છું તે સારું નથી કરી રહ્યો છું. હું હાર માનીશ અને એક રીતે મારી જાતને નકારી કાઢીશ. આનાથી હું મારી જાતને ધિક્કારું છું કારણ કે પ્રથમ જ સમયે સંપૂર્ણ બનવાની મારા માથામાં અપેક્ષા સાથે મેળ ખાતો નથી. હું એટલો નિરાશ અનુભવું છું કે આગામી સપ્તાહની ઉત્પાદકતા પ્રશ્નની બહાર છે.

તેથી ઘણી વાર હું નિષ્ફળતા જેવો અનુભવ કરું છું જે પૂરતું સારું નથી, અથવા માત્ર એક આળસુ બમ. EDએ મારા માનસિક સ્વાસ્થ્યને કેટલી અસર કરી છે તે હું ભારપૂર્વક કહી શકતો નથી. હું ડિપ્રેશનનો શિકાર છું અને ઉત્પાદક ન હોવાના મારા અપરાધને કારણે મને લાંબા સમય સુધી તેનો સામનો કરવો પડ્યો છે. ઊંડા સ્તરે, મને લાગે છે કે આ હતાશા પણ મૂડીવાદી સમાજ દ્વારા આપણા બધામાં ઘૂસી ગયેલા દબાણોમાંથી આવે છે. દંતકથા કે ખુશ રહેવા માટે તમારે ઉત્પાદક હોવું જોઈએ અને પ્રાપ્ત કરવું જોઈએ, અને તે આરામ કમાવવાની જરૂર છે. કારણ કે એક્ઝિક્યુટિવ ડિસફંક્શનનો અર્થ એ છે કે મને ઉત્પાદક બનવામાં મુશ્કેલી છે અને સ્વ-અમૂલ્યતાનો અર્થ એ છે કે હું જે પણ કરું છું તે પૂરતું સારું નથી, મારો નવરાશનો સમય ક્યારેય “કમાવેલ” લાગતો નથી. હું હમણાં જ એ સમજવાની શરૂઆત કરી રહ્યો છું કે આ ઊંડા મૂળવાળા વિચારો કેટલા ખોટા અને હાનિકારક છે, અને તેમ છતાં, હું વધુ સારી રીતે જાણતો હોવા છતાં, મને ખુશ રહેવું મુશ્કેલ થઈ રહ્યું છે.

તાજેતરમાં, મેં થોડા સમય માટે મારી એડીએચડી દવા ફરીથી શરૂ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. હું એટલો ઉદાસ હતો કે મેં (વધુ) ડિપ્રેશન, અસ્વસ્થતા અને ભૂખ ન લાગવી જેવી આડઅસરોનું જોખમ લીધું હતું, ઉત્પાદક બનવા માટે, મારી પટકથા પૂરી કરો અને “હાંસલ કરો”. કહેવાની જરૂર નથી, તે ખૂબ સારી રીતે કામ કરતું ન હતું અને હું હતાશાના ઊંડા ખાડામાં પડી ગયો હતો. પરંતુ આપણે જે સમાજમાં ઉછર્યા છીએ તે એટલો ઝેરી છે કે હું દવા લેવા માટે તૈયાર હતો, તે સારી રીતે જાણતો હતો કે ભૂતકાળમાં તેણે મારા માનસિક સ્વાસ્થ્યને કેવી રીતે અસર કરી છે, જેથી ઉત્પાદક બનીને અને મારી જાતને દૂર કરી શકાય. વધુ પડતો નવરાશનો સમય કાઢવાની શરમ.

ત્યાં બે મુખ્ય બાબતો હતી જેણે મને આ લેખોની શ્રેણી લખવા માટે પ્રેરણા આપી. તેમાંથી એક છે ઓછામાં ઓછા થોડા એવા વાચકો સાથે જોડાવાની ઈચ્છા કે જેઓ સમાન અનુભવોમાંથી પસાર થયા છે અને ગમે તેટલું છટાદાર લાગે, તેમને એવું લાગે કે તેઓ એકલા નથી. કારણ કે હું જાણું છું કે જ્યારે હું એવી વ્યક્તિ વિશે વાંચું છું કે જે સમાન અનુભવોમાંથી પસાર થઈ હોય અથવા મારા જેવી જ મુશ્કેલીઓનો સામનો કરી હોય, ત્યારે તે ખરેખર મને ઓછું એકલું અને બહારનો અનુભવ કરાવે છે. તે ચોક્કસપણે મને વધુ સારું લાગે છે.

અન્ય મુખ્ય પ્રેરણા લોકો, ખાસ કરીને સંભાળ રાખનારાઓને ADHD શું છે અને તે વ્યક્તિના જીવનના વિવિધ પાસાઓમાં કેવી રીતે અસર કરે છે તેના વિશે વધુ જાગૃત બનાવવાની મારી ઇચ્છા છે. એક વાત નિશ્ચિત છે કે બાળકો સાથેની તેમની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓ, ન્યુરોડાઇવર્જન્ટ અથવા અન્યથા, પુખ્ત વયે પણ તેમની જીવનશૈલી અને વિચાર પ્રક્રિયાને ઘડવામાં મોટી ભૂમિકા ભજવે છે. મને લાગે છે કે તેમના માટે વિવિધ પ્રકારના ન્યુરોડાઇવર્જન્ટ લોકોના અંગત અનુભવો જાણવું જરૂરી છે જેથી તેઓ કેવી રીતે વિચારે છે અને વર્તે છે અને કઈ અપેક્ષાઓ રાખવી જોઈએ તેનો તેમને વધુ સારો ખ્યાલ આવે. આ બદલામાં, હું આશા રાખું છું કે, બાળક મોટા થઈને પોતાનામાં વધુ આત્મવિશ્વાસ ધરાવશે અને સુખી જીવન જીવશે.